Nhập từ khóa và nhấn nút Enter

1. Khái niệm Thương mại điện tử

Theo Tổ chức Thương mại thế giới (WTO), “Thương mại điện tử bao gồm việc sản xuất, quảng cáo, bán hàng và phân phối sản phẩm được mua bán và thanh toán trên mạng Internet, nhưng được giao nhận một cách hữu hình, cả các sản phẩm giao nhận cũng như những thông tin số hoá thông qua mạng Internet”.

Theo quy định tại khỏan 1 Điều 3 Nghị định 52/2013/ND-CP của Chính phủ về thương mại điện tử thì “Hoạt động thương mại điện tử là việc tiến hành một phần hoặc toàn bộ quy trình của hoạt động thương mại bằng phương tiện điện tử có kết nối với mạng Internet, mạng viễn thông di động hoặc các mạng mở khác”.

Như vậy có thể hiểu một cách đơn giản, thương mại điện tử chỉ xảy ra trong môi trường kinh doanh mạng Internet và các phương tiện điện tử giữa các nhóm (cá nhân) với nhau thông qua các công cụ, kỹ thuật và công nghệ điện tử.

2. Đặc điểm của thương mại điện tử

– Về hình thức thực hiện: Các hoạt động thương mại điện tử được thực hiện thông qua các phương tiện điện tử có kết nối mạng viễn thông mà các bên không phải gặp gỡ nhau trực tiếp để tiến hành đàm phán, giao dịch. Thông qua internet và website, người dùng có thể trao đổi hàng hóa, dịch vụ, sản phẩm, thông tin và tiền tệ để thực hiện hoạt động thương mại điện tử.

– Về phạm vi hoạt động: Thực hiện thông qua các phương tiện điện tử có kết nối internet nên không phụ thuộc vào vị trí địa lý, thời gian, từ đó giúp cắt giảm chi phí và nâng cao hiệu quả kinh doanh của doanh nghiệp.

– Về chủ thể tham gia: Hoạt động thương mại điện tử hiện nay không hạn chế chủ thể là cá nhân, tổ chức trong nước hay nước ngoài mà chỉ cần tuân theo các điều kiện luật định. Theo quy định của pháp luật hiện hành, chủ thể tham gia hoạt động thương mại điện tử trên lãnh thổ Việt Nam bao gồm:

a) Thương nhân, tổ chức, cá nhân Việt Nam;

b) Cá nhân nước ngoài cư trú tại Việt Nam;

c) Thương nhân, tổ chức nước ngoài.

Từ những đặc điểm này có thể thấy thương mại điện tử mang đến những lợi ích cho doanh nghiệp như mở rộng thị trường với chi phí đầu tư thấp, mở rộng hình ảnh của doanh nghiệp đến người tiêu dùng và đối tác kinh doanh; tăng khả năng tiếp cận thông tin và cải thiện dịch vụ chăm sóc khách hàng; đơn giản hóa thủ tục hành chính giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí về giấy tờ, vận chuyển so với phương thức kinh doanh truyền thống; nâng cao hiệu quả kinh doanh, tạo lợi thế cạnh tranh qua việc cá biệt hóa sản phẩm và dịch vụ.

3. Các mô hình kinh doanh thương mại điện tử tại Việt Nam

Hoạt động thương mại điện tử có 3 đối tượng chính là Chính phủ (G – Goverment), Doanh nghiệp (B – Business) và Khách hàng (C – Customer hay Consumer). Theo đó, ở Việt Nam có các mô hình chủ yếu là B2B (doanh nghiệp với doanh nghiệp), B2C (Doanh nghiệp với khách hàng) và C2C (Khách hàng với khách hàng).

3.1 Mô hình B2B

B2B (Business to Business): được hiểu là Thương mại điện tử giữa các doanh nghiệp với nhau thông qua các sàn thương mại điện tử, các website hoặc kênh thương mại điện tử của từng doanh nghiệp. Hiện nay có 4 mô hình B2B phổ biến là:

Mô hình B2B chủ yếu thiên về bên mua: Đây là loại mô hình dễ dàng bắt gặp ở Việt Nam. Các doanh nghiệp sở hữu các website thương mại điện tử sẽ cung cấp sản phẩm và hàng hóa dịch vụ của mình đến bên thứ 3. Bên thứ 3 có thể là đơn vị, cá nhân, đại lý, nhà bán lẻ, nhà sản xuất.

Mô hình B2B chủ yếu thiên về bên bán: Mô hình này thường ít gặp hơn ở thị trường thương mại điện tử Việt Nam. Nhưng ở nước ngoài, loại mô hình này khá là phát triển. Đối với mô hình B2B này, các doanh nghiệp sẽ đóng vai trò chính trong việc nhập các sản phẩm, hàng hóa từ bên sản xuất. Sau đó, bên thứ 3 sẽ truy cập vào website để báo giá, phân phối sản phẩm.

Mô hình B2B dạng trung gian: Đây là loại mô hình phổ biến nhất hiện nay. Mô hình này là hình thức giao dịch, trao đổi giữa doanh nghiệp này với doanh nghiệp kia thông qua sàn giao dịch thương mại điện tử. Với hình thức này, người bán sẽ gửi sản phẩm lên sàn thương mại điện tử để người mua tìm kiếm, chọn lọc và mua hàng theo những quy định của sàn thương mại điện tử.

Mô hình B2B thương mại hợp tác: Mô hình này cũng giống như B2B dạng trung gian nhưng có tính tập trung và thuộc quyền sở hữu của nhiều doanh nghiệp.

Mô hình này thường được biểu hiện dưới dạng các sàn giao dịch điện tử như:

Chợ điện tử (e-markets)

Sàn giao dịch internet (internet exchanges)

Chợ trên mạng (e-marketplaces)

Cộng đồng thương mại (trading communities)

Sàn giao dịch thương mại (trading exchanges)

Nhìn chung, lợi ích của mô hình này là giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí nghiên cứu thị trường nhưng vẫn tăng độ nhận diện của doanh nghiệp, tăng cơ hội hợp tác với nhiều doanh nghiệp khác. Điển hình trên thế giới của mô hình này là Alibaba.com. Alibaba đã xây dựng nên những khu chợ thương mại điện tử với mục đích tạo một môi trường và kết hợp hàng nghìn doanh nghiệp từ nhỏ đến lớn. Mọi giao dịch đều minh bạch, hoàn thiện và nhanh gọn đồng thời hỗ trợ các doanh nghiệp giảm thiểu được chi phí tiếp thị, phân phối sản phẩm.

3.2. Mô hình B2C

B2C (Business to Consumer) được hiểu là thương mại giữa doanh nghiệp với người tiêu dùng cuối cùng thông qua internet. Khác với mô hình B2B, mô hình bán hàng B2C là mô hình bán lẻ truyền thống nhưng thực hiện trên website thương mại điện tử hoặc qua các kênh giao dịch khác bằng internet. Theo đó, các nền tảng để thực hiện mô hình kinh doanh này gồm:

Website thương mại điện tử (dưới đây gọi tắt là website) là trang thông tin điện tử được thiết lập để phục vụ một phần hoặc toàn bộ quy trình của hoạt động mua bán hàng hóa hay cung ứng dịch vụ, từ trưng bày giới thiệu hàng hóa, dịch vụ đến giao kết hợp đồng, cung ứng dịch vụ, thanh toán và dịch vụ sau bán hàng.

Sàn giao dịch thương mại điện tử là website thương mại điện tử cho phép các thương nhân, tổ chức, cá nhân không phải chủ sở hữu website có thể tiến hành một phần hoặc toàn bộ quy trình mua bán hàng hóa, dịch vụ trên đó.

Website khuyến mại trực tuyến là website thương mại điện tử do thương nhân, tổ chức thiết lập để thực hiện khuyến mại cho hàng hóa, dịch vụ của thương nhân, tổ chức, cá nhân khác theo các điều khoản của hợp đồng dịch vụ khuyến mại.

Website đấu giá trực tuyến là website thương mại điện tử cung cấp giải pháp cho phép thương nhân, tổ chức, cá nhân không phải chủ sở hữu website có thể tổ chức đấu giá cho hàng hóa của mình trên đó.

Đây là mô hình được biết đến nhiều nhất và cũng chiếm thị phần lớn nhất trên thị trường thương mại điện tử. Những công ty kinh doanh thành công trên thế giới theo mô hình này là Amazon.com, Best Buy, AliExpress… Ở Việt Nam nổi bật là Lazada, Tiki, Shopee, Sendo…

Lợi ích mà mô hình này mang lại là tiết kiệm chi phí bán hàng khi chỉ cần xây dựng nền tảng thương mại điện tử phù hợp quy định pháp luật để tiếp xúc khách hàng trực tuyến mà không mất chi phí thuê mặt bằng và nhân công. Mặt khác, mô hình kinh doanh này còn thu hút người tiêu dùng do sự đa dạng của hàng hoá từ nhiều nhà bán hàng, người tiêu dùng có thể thoải mái lựa chọn sản phẩm và thực hiện thao tác mua hàng nhanh chóng.

3.3. Mô hình C2C

C2C (Customer to Customer) là mô hình giao dịch mua bán giữa cá nhân và cá nhân trong môi trường trực tuyến và thông qua một bên thứ ba. Bên thứ ba này có thể là một trang web làm trung gian đấu giá hoặc bán hàng. Điển hình của mô hình kinh doanh này là eBay và Amazon. Trong đó eBay là một trang web đấu giá hàng đầu, cho phép các cá nhân có thể đưa lên danh sách hàng hóa cho khách hàng lựa chọn để đấu giá, còn Amazon là nhà bán lẻ trực tuyến lớn nhất thế giới. Cả hai trang web này đều hoạt động đồng thời hai mô hình B2C và C2C, vừa cho phép doanh nghiệp tiếp thị hàng hóa trực tiếp cho khách hàng vừa cho phép người dùng tự bán hàng hóa cho nhau.

Các hoạt động chủ yếu của hình thức thương mại điện tử này gồm:

Đấu giá: Hoạt động này cho phép cá nhân đăng bán sản phẩm của mình với việc đặt ra một mức giá sàn. Những ai có nhu cầu mua sẽ tham gia vào việc đấu giá, ai đưa ra mức cao nhất sẽ được quyền sở hữu sản phẩm. Tiêu biểu cho hoạt động này phải kể đến trang đấu giá toàn cầu eBay.

Giao dịch trao đổi: Là hoạt động trao đổi vật phẩm có giá trị tương đương giữa những người dùng với nhau.

Dịch vụ hỗ trợ: Nhằm giải quyết vấn đề về chất lượng và độ an toàn trong các giao dịch và vận hành mô hình thương mại điện tử. Cụ thể là dịch vụ Paypal nhằm hỗ trợ thanh toán.

Bán tài sản ảo: Tài sản này có thể là vật phẩm trong các trò chơi trực tuyến. Người tham gia vào C2C có thể đem những vật phẩm này trao đổi, buôn bán với người khác.

Tại Việt Nam, mô hình C2C đang phát triển mạnh mẽ với các sàn thương mại điện tử nổi bật như Shopee, Lazada, Sendo… cùng với sự thay đổi về thói quen mua sắm trực truyến của khách hàng.

Trên đây là tổng quan về các mô hình thương mại điện tử phổ biến tại Việt Nam. Hi vọng doanh nghiệp có thể dễ dàng xác định và lựa chọn được mô hình phù hợp với sản phẩm, dịch vụ của mình để phát triển hoạt động kinh doanh trong thời đại kinh tế số.