Nhập từ khóa và nhấn nút Enter

Với việc áp dụng Chỉ thị 16/CT-TTg, có thể nhận thấy đây là một yếu tố khách quan và không do lỗi của các bên khi thực hiện hợp đồng, vì vậy bài viết sẽ giới hạn phân tích các trường hợp miễn trách nhiệm và tập trung vào hai trường hợp sau:

Miễn trách nhiệm do trường hợp bất khả kháng

Điều 156.1 Bộ luật dân sự quy định:

“Sự kiện bất khả kháng là sự kiện xảy ra một cách khách quan không thể lường trước được và không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép.”

Như vậy để có thể xét là một sự kiện bất khả kháng cần đến các yếu tố sau:

• Sự kiện này ảnh hưởng đến việc thực hiện hợp đồng của một hoặc nhiều bên trong hợp đồng.
• Sự kiện này xảy ra một cách khách quan, các bên không lường trước được.
• Các bên không thể khắc phục dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép.

Ở yếu tố (i), đây chắc chắn là yếu tố tiên quyết trước khi xét tới. Căn cứ theo Mục 1 và 4 Công văn 2279, tất cả các loại hình kinh doanh dịch vụ không thiết yếu đều sẽ bị tạm dừng, chỉ những cơ sở sản xuất, công trường, công trình giao thông, xây dựng; cơ sở kinh doanh dịch vụ, hàng hóa thiết yếu (như: lương thực, thực phẩm, dược phẩm; xăng, dầu; điện; nước; nhiên liệu,…); ngân hàng, kho bạc, các cơ sở kinh doanh dịch vụ trực tiếp liên quan đến hoạt động ngân hàng và bổ trợ doanh nghiệp (như công chứng, luật sư, đăng kiểm, đăng ký giao dịch bảo đảm…), chứng khoán, bưu chính, viễn thông, dịch vụ hỗ trợ vận chuyển, xuất, nhập khẩu hàng hóa, khám bệnh, chữa bệnh, tang lễ… được tiếp tục hoạt động nhưng phải đảm bảo các biện pháp phòng, chống dịch.

Như vậy, Công văn 2279 đã giới hạn về khả năng hoạt động của các công ty hoạt động trong từng lĩnh vực cụ thể, theo đó đi từ mức độ được hoạt động nhưng phải đảm bảo các biện pháp phòng, chống dịch tới dừng hoạt động hoàn toàn. Theo phạm vi rộng, rõ ràng giới hạn đặt ra đã hạn chế khả năng kinh doanh của các doanh nghiệp trên diện rộng.

Ở yếu tố (ii), rõ ràng việc ban hành Công văn 2279 là một sự kiện khách quan và các bên thường khó có thể lường trước được vì nhiều lý do. Do đó, bài viết sẽ không đi sâu thêm vào yếu tố này.

Ở yếu tố (iii), đây có lẽ là yếu tố quan trọng và có phần khó xác định nhất. Với việc giới hạn từ Công văn 2279, tùy từng lĩnh vực kinh doanh mà mỗi doanh nghiệp sẽ gặp những khó khăn riêng. Ví dụ:

• Với doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ không thiết yếu, việc tạm dừng hoạt động đặc biệt như việc kinh doanh ăn uống, tiêu dùng tại chỗ, đòi hỏi có tiếp xúc trực tiếp, rõ ràng sẽ làm cho doanh nghiệp hoàn toàn không có cách khắc phục do ngành kinh doanh của họ đòi hỏi phải có sự phục vụ trực tiếp tới khách hàng. Trong trường hợp này, có thể thấy yếu tố (iii) đã được thỏa mãn để nhìn nhận giới hạn từ Công văn 2279 là một sự kiện bất khả kháng.
• Cũng có những loại hình kinh doanh dịch vụ dù không thiết yếu nhưng vẫn có thể hoạt động được. Ví dụ các loại hình doanh nghiệp tư vấn, thiết kế làm việc chủ yếu qua internet tại nhà (work from home). Các doanh nghiệp này vốn vẫn có khả năng hoạt động kinh doanh bình thường nếu đáp ứng được các điều kiện về hạ tầng cơ sở. Trong trường hợp này, yếu tố (iii) cần được xác định kỹ càng hơn vì nhiều lý do như: Doanh nghiệp có đủ cơ sở hạ tầng để làm tại nhà không (doanh nghiệp có cấp laptop để nhân viên làm việc tại nhà không, làm việc tại nhà có hạn chế khả năng truy xuất dữ liệu của công ty không vì có rất nhiều công ty dù làm việc online với khách hàng nhưng cơ sơ dữ liệu lại được đặt tại văn phòng, đòi hỏi nhân viên phải trực tiếp tới văn phòng).
• Đối với loại hình doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ thiết yếu, thoạt nhìn có vẻ như Công văn 2279 có yêu cầu không quá khắt khe khi chỉ đòi hỏi việc thực hiện các biện pháp phòng dịch, tuy nhiên, các biện pháp phòng dịch vẫn gây ra nhiều rắc rối cho doanh nghiệp khi thực hiện. Đặc biệt, việc thực hiện có thể gây ra tình trạng như sau: (1) Doanh nghiệp thực hiện giãn cách trong không gian lao động làm cắt giảm số lao động làm việc, dẫn tới giảm năng suất; (2) lao động phải ở lại doanh nghiệp 24/24 để hoạt động sản xuất, nghỉ ngơi và không về nơi cư trú. Trong trường hợp này, có thể thấy yếu tố (iii) cũng cần được xem xét kỹ trước khi đưa ra nhận định là doanh nghiệp đã tìm mọi cách để khắc phục hay chưa.

Miễn trách nhiệm do thực hiện quyết định của cơ quan nhà nước mà các bên không biết được tại thời điểm giao kết

Đối với trường hợp này, để có thể được xem là miễn trách nhiệm, cần phải thỏa mãn các yếu tố sau:

• Bên vi phạm đã thực hiện hành vi vi phạm do thực hiện quyết định của cơ quan nhà nước.
• Các bên hoàn toàn không biết về quyết định này tại thời điểm giao kết hợp đồng.

Có thể thấy, với hoàn cảnh áp dụng Chỉ thị 16, trường hợp này có sự giao thoa nhất định với phần ở trên và do đó, có thể xem đây là một trường hợp bao gồm trong phần sự kiện bất khả kháng.

Với việc áp dụng Chỉ thị 16 theo Công văn 2279, các doanh nghiệp tại thành phồ Hồ Chí Minh hiện tại đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn. Vì vậy, việc hiểu rõ các trường hợp miễn trách nhiệm khi vi phạm hợp đồng là rất cần thiết để tránh các rủi ro và ảnh hưởng tới mối quan hệ hợp tác giữa các doanh nghiệp trong giai đoạn này. Dù sự kiện bất khả kháng là một trong những vấn đề không thể lường trước, tuy nhiên không phải là không có cách khắc phục. Các bên vẫn hoàn toàn có thể lựa chọn thỏa thuận kỹ hơn các nội dung liên quan về miễn trừ trách nhiệm, cũng như dự đoán các khả năng xấu có thể xảy ra (dựa trên kinh nghiệm trong giai đoạn dịch vừa qua) nhằm đưa ra các giải pháp hiệu quả như tạm dừng hợp đồng, chấm dứt hợp đồng, giảm thiểu nghĩa vụ phải thực hiện, v.v.

Bài viết được căn cứ theo pháp luật hiện hành tại thời điểm được ghi nhận như trên và có thể không còn phù hợp tại thời điểm người đọc tiếp cận bài viết này do pháp luật áp dụng đã có sự thay đổi và trường hợp cụ thể mà người đọc muốn áp dụng. Do đó bài viết chỉ có giá trị tham khảo.