“Trong bối cảnh ở nhiều địa phương áp dụng các biện pháp giãn cách nhằm giảm thiểu sự lây nhiễm dịch bệnh Covid-19 trong cộng đồng, đặc biệt như phạm vi Thành phố Hồ Chí Minh đã được áp dụng Chỉ thị 16/CT-TTg theo Công văn 2279/UBND-VX ngày 08/07/2021 (“Công văn 2279”), các doanh nghiệp đang hoạt động tại các địa phương này sẽ ít nhiều bị ảnh hưởng tới hoạt động kinh doanh. Trong đó, việc thực hiện các hợp đồng trong bối cảnh này thường sẽ gặp rất nhiều trở ngại và khó tránh khỏi sự chậm trễ trong quá trình thực hiện giữa các bên. Vì vậy, bài viết này sẽ đưa ra một số nhận định về việc chậm thực hiện cam kết theo hợp đồng do sự ảnh hưởng từ Chỉ thị 16/CT-TTg, cụ thể là dành cho các doanh nghiệp trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.”
Với việc áp dụng Chỉ thị 16/CT-TTg, có thể nhận thấy đây là một yếu tố khách quan và không do lỗi của các bên khi thực hiện hợp đồng, vì vậy bài viết sẽ giới hạn phân tích các trường hợp miễn trách nhiệm và tập trung vào hai trường hợp sau:
Điều 156.1 Bộ luật dân sự quy định:
“Sự kiện bất khả kháng là sự kiện xảy ra một cách khách quan không thể lường trước được và không thể khắc phục được mặc dù đã áp dụng mọi biện pháp cần thiết và khả năng cho phép.”
Như vậy để có thể xét là một sự kiện bất khả kháng cần đến các yếu tố sau:
Ở yếu tố (i), đây chắc chắn là yếu tố tiên quyết trước khi xét tới. Căn cứ theo Mục 1 và 4 Công văn 2279, tất cả các loại hình kinh doanh dịch vụ không thiết yếu đều sẽ bị tạm dừng, chỉ những cơ sở sản xuất, công trường, công trình giao thông, xây dựng; cơ sở kinh doanh dịch vụ, hàng hóa thiết yếu (như: lương thực, thực phẩm, dược phẩm; xăng, dầu; điện; nước; nhiên liệu,…); ngân hàng, kho bạc, các cơ sở kinh doanh dịch vụ trực tiếp liên quan đến hoạt động ngân hàng và bổ trợ doanh nghiệp (như công chứng, luật sư, đăng kiểm, đăng ký giao dịch bảo đảm…), chứng khoán, bưu chính, viễn thông, dịch vụ hỗ trợ vận chuyển, xuất, nhập khẩu hàng hóa, khám bệnh, chữa bệnh, tang lễ… được tiếp tục hoạt động nhưng phải đảm bảo các biện pháp phòng, chống dịch.
Như vậy, Công văn 2279 đã giới hạn về khả năng hoạt động của các công ty hoạt động trong từng lĩnh vực cụ thể, theo đó đi từ mức độ được hoạt động nhưng phải đảm bảo các biện pháp phòng, chống dịch tới dừng hoạt động hoàn toàn. Theo phạm vi rộng, rõ ràng giới hạn đặt ra đã hạn chế khả năng kinh doanh của các doanh nghiệp trên diện rộng.
Ở yếu tố (ii), rõ ràng việc ban hành Công văn 2279 là một sự kiện khách quan và các bên thường khó có thể lường trước được vì nhiều lý do. Do đó, bài viết sẽ không đi sâu thêm vào yếu tố này.
Ở yếu tố (iii), đây có lẽ là yếu tố quan trọng và có phần khó xác định nhất. Với việc giới hạn từ Công văn 2279, tùy từng lĩnh vực kinh doanh mà mỗi doanh nghiệp sẽ gặp những khó khăn riêng. Ví dụ:
Đối với trường hợp này, để có thể được xem là miễn trách nhiệm, cần phải thỏa mãn các yếu tố sau:
Có thể thấy, với hoàn cảnh áp dụng Chỉ thị 16, trường hợp này có sự giao thoa nhất định với phần ở trên và do đó, có thể xem đây là một trường hợp bao gồm trong phần sự kiện bất khả kháng.
Với việc áp dụng Chỉ thị 16 theo Công văn 2279, các doanh nghiệp tại thành phồ Hồ Chí Minh hiện tại đang phải đối mặt với rất nhiều khó khăn. Vì vậy, việc hiểu rõ các trường hợp miễn trách nhiệm khi vi phạm hợp đồng là rất cần thiết để tránh các rủi ro và ảnh hưởng tới mối quan hệ hợp tác giữa các doanh nghiệp trong giai đoạn này. Dù sự kiện bất khả kháng là một trong những vấn đề không thể lường trước, tuy nhiên không phải là không có cách khắc phục. Các bên vẫn hoàn toàn có thể lựa chọn thỏa thuận kỹ hơn các nội dung liên quan về miễn trừ trách nhiệm, cũng như dự đoán các khả năng xấu có thể xảy ra (dựa trên kinh nghiệm trong giai đoạn dịch vừa qua) nhằm đưa ra các giải pháp hiệu quả như tạm dừng hợp đồng, chấm dứt hợp đồng, giảm thiểu nghĩa vụ phải thực hiện, v.v.
Bài viết được căn cứ theo pháp luật hiện hành tại thời điểm được ghi nhận như trên và có thể không còn phù hợp tại thời điểm người đọc tiếp cận bài viết này do pháp luật áp dụng đã có sự thay đổi và trường hợp cụ thể mà người đọc muốn áp dụng. Do đó bài viết chỉ có giá trị tham khảo.