Hiện nay, pháp luật Việt Nam chưa có một định nghĩa rõ ràng về thuật ngữ chuyển giá. Tuy nhiên, dưới góc độ quản lý thuế, có thể hiểu chuyển giá là hình thức không kê khai hoặc kê khai giá không đúng với giá trị thực tế của giao dịch nhằm mục đích trục lợi, trốn thuế.
1. Tại sao lại xuất hiện tình trạng chuyển giá?
Thông thường việc chuyển giá diễn ra giữa các bên liên kết được xác định tại Điều 5 Nghị định 132/2020/NĐ-CP. Nguyên nhân cho vấn đề này là vì các doanh nghiệp liên kết lợi dụng quyền tự do định đoạt trong kinh doanh để đạt các lợi ích chung. Bên cạnh đó, tuỳ thuộc vào mục đích được bên nắm quyền kiểm soát đặt ra trong việc thúc đẩy hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp nào trong nhóm liên kết mà quyết định thực hiện việc chuyển giá.
Để xác định một giao dịch chuyển giá, cách đơn giản nhất là so sánh giá trị giữa giao dịch liên kết với giao dịch độc lập tương tự diễn ra trên thị trường.
Nhằm gia tăng lợi nhuận các doanh nghiệp thường có xu hướng gia tăng phần chi phí được trừ khi tính thu nhập chịu thuế để giảm bớt khoản thuế phải nộp cho nhà nước. Một khía cạnh khác của việc chuyển giá là nhằm dịch chuyển nghĩa vụ thuế từ nơi bị áp dụng thuế suất cao sang nơi được áp dụng các ưu đãi thuế suất hoặc mức thuế suất thấp hơn nhằm trục lợi.
Tuy nhiên, khi việc chuyển giá bị phát hiện, cơ quan quản lý thuế sẽ tiến hành ấn định giá với các giao dịch liên kết, hoặc áp dụng các chế tài khác để đảm bảo ngăn ngừa hành vi trốn thuế diễn ra.
Từ những phân tích trên, có thể thấy chuyển giá hầu hết có ý nghĩa đối với giao dịch được thực hiện giữa các chủ thể có mối quan hệ liên kết. Để thực hiện chuyển giá, các bên trong tập đoàn hay nhóm liên kết thiết lập chính sách về giá để định giá giao dịch sao cho có thể đạt được lợi nhuận cao nhất.
Tại Việt Nam, không ít các giao dịch xuyên biên giới đã thực hiện việc chuyển giá vì các mục tiêu giảm thuế, tăng lợi nhuận. Vì vậy, một trong những biên pháp hạn chế tình trạng này là các bên trong giảo dịch liên kết phải giải trình về phương pháp định giá giao dịch.
2. Sáu hình thức chuyển giá
1.1 Nâng giá tài sản cố định khi góp vốn đầu tư
Đây là hình thức vô cùng phổ biến. Các bên tham gia góp vốn đầu tư sẽ nâng khống giá trị tài sản cố định góp vốn như nhà, đất, máy móc, thiết bị công nghệ. Theo đó, mức khấu hao tài sản cố định tăng lên giúp nhà đầu tư nhanh hoàn vốn, giảm thiểu các rủi ro và làm giảm số thuế phải nộp vào ngân sách nhà nước.
1.2 Nhập khẩu nguyên vật liệu với giá cao
Các doanh nghiệp đều hiểu rằng, chi phí đầu vào hợp lý sẽ được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp. Khi nhập khẩu nguyên liệu với giá cao, phần chi phí được trừ sẽ tăng lên và số thuế phải nộp giảm xuống. Hơn nữa, lợi dụng chính sách chuyển lỗ trong vòng 05 năm, các doanh nghiệp vô cùng lợi thế để báo lỗ mặc dù việc kinh doanh thu về rất nhiều lợi nhuận.
1.3 Nhận chuyển giao tài sản vô hình với giá cao
Việc định giá tài sản vô hình là vô cùng khó khăn như định giá thương hiệu, bí quyết kinh doanh. Do đó, đây là một hình thức để doanh nghiệp làm tăng phí phí của mình mà không có quá nhiều rủi ro khi thực hiện việc kê khai giá. Việc nâng giá này sẽ giúp doanh nghiệp giảm thiểu số thuế phải nộp cho nhà nước.
1.4 Nâng các chi phí quản lý hành chính
Việc nâng các chi phí quản lý hành chính là như chi phí kho bãi, mặt bằng, chi phí quảng cáo, chi phí hội họp tiếp khách lên mức trần được cho phép là một trong những hình thức chuyển giá đang diễn ra tại Việt Nam. Do đó, không ít doanh nghiệp báo lỗ nhưng vẫn mở rộng quy mô hoạt động bằng việc mở thêm các cửa hàng, địa điểm kinh doanh.
1.5 Thực hiện vay vốn với lãi suất cao
Các hợp đồng vay vốn với lãi suất cao được ghi nhận rõ ràng sẽ là một hình thức để làm tăng chi phí đầu vào được trừ khi tính thuế thu nhập doanh nghiệp. Bên cạnh việc vay vốn tại các tổ chức tín dụng. Doanh nghiệp được thực hiện hoạt động vay và cho vay không thường xuyên. Lợi dụng vào quy định này, một số doanh nghiệp trong nhóm liên kết đã thực hiện nâng lãi suất cho vay với những lý do hợp lý như giá trị tài sản đảm bảo thấp, thời hạn vay dài, tỉ suất rủi ro cao.
1.6 Chuyển lợi nhuận từ nước ngoài về Việt Nam
- Với các doanh nghiệp vốn FDI được hưởng ưu đãi về thuế suất, thì việc kinh doanh có lãi nhưng được áp dụng mức thuế suất ưu đãi là một điều vô cùng có lợi. Do đó, không ít trường hợp các doanh nghiệp trong nhóm liên kết đã thực hiện việc chuyển lợi nhuận từ quốc gia áp dụng mức thuế suất cao về Việt Nam để được hưởng ưu đãi thuế suất. Sau đó, thông qua các giao dịch khác các bên lại chuyển trả lại những lợi ích cho nhau.
- Bên cạnh các hình thức chuyển giá thông qua giao dịch liên kết, tại Việt Nam còn xuất hiện một số hình thức chuyển giá khác giữa các giao dịch độc lập như nâng khống giá bán hàng và ăn chia hoa hồng. Theo đó, bên bán vẫn được hưởng ưu đãi về thuế suất và bên mua được tăng chi phí đầu vào.
Như vậy, có thể thấy chuyển giá là hành vi cố tình vi phạm pháp luật nhằm mục đích trục lợi, làm thất thu ngân sách nhà nước. Do đó, khi thực hiện chuyển giá, doanh nghiệp cần ý thức được các nguy cơ phải đối mặt như bị cơ quan quản lý thuế ấn định giá giao dịch, thực hiện thanh tra thuế tại doanh nghiệp, hoặc áp dụng các biện pháp khác nhằm đảm bảo việc tuân thủ pháp luật về thuế.
