Hiện nay, theo Phụ lục IV ban hành kèm theo Luật đầu tư 2020, Việt Nam có hơn 200 ngành, nghề đầu tư kinh doanh có điều kiện áp dụng chung cho nhà đầu tư nước ngoài lẫn nhà đầu tư trong nước. Theo đó, ngành nghề kinh doanh có điều kiện là ngành, nghề mà việc thực hiện hoạt động đầu tư kinh doanh trong ngành, nghề đó phải đáp ứng các điều kiện cần thiết theo quy định của pháp luật vì lý do quốc phòng, an ninh quốc gia, trật tự, an toàn, đạo đức xã hội, sức khỏe cộng đồng.
1. Các điều kiện đầu tư kinh doanh ngành, nghề có điều kiện
Theo quy định tại khoản 6 Điều 7 Luật đầu tư 2020, điều kiện đầu tư kinh doanh được áp dụng theo các hình thức sau đây:
- Giấy phép như giấy phép đăng ký kinh doanh, giấy chứng nhận đầu tư, giấy phép hoạt động dịch vụ vận tải;
- Giấy chứng nhận như giấy chứng nhận vệ sinh an toàn thực phẩm, giấy chứng đảm bảo an ninh trật tự;
- Chứng chỉ hành nghề như thẻ luật sư, chứng chỉ kế toán trưởng, chứng chỉ kiểm toán viên;
- Văn bản xác nhận, chấp thuận như chấp thuận chủ trương đầu tư;
- Các yêu cầu khác mà nhà đầu tư nước ngoài phải đáp ứng để thực hiện hoạt động đầu tư mà không cần phải có xác nhận bằng văn bản của cơ quan có thẩm quyền như yêu cầu về diện tích, điều kiện về vốn pháp định (vốn pháp định của doanh nghiệp kinh doanh kiểm toán là 5 tỷ đồng, doanh nghiệp Kinh doanh trò chơi điện tử có thưởng dành cho người nước ngoài yêu cầu vốn điều lệ tối thiểu là 500 tỷ đồng).
Ngoài các điều kiện nêu trên, đối với các ngành, nghề hạn chế tiếp cận thị trường của nhà đầu tư nước ngoài, pháp luật Việt Nam còn quy định thêm các điều kiện riêng gồm:
- Tỷ lệ sở hữu vốn điều lệ của nhà đầu tư nước ngoài trong tổ chức kinh tế;
- Hình thức đầu tư;
- Phạm vi hoạt động đầu tư;
- Năng lực của nhà đầu tư, đối tác tham gia thực hiện hoạt động đầu tư;
- Và các điều kiện khác theo pháp luật có liên quan hoặc điều ước quốc tế mà quốc gia nhà đầu tư mang quốc tịch và Việt Nam ký kết hoặc gia nhập.
2. Áp dụng điều ước quốc tế
Ngày nay, đáp ứng nhu cầu và xu thế toàn cầu hóa, các quốc gia trên thế giới trong đó có Việt Nam luôn chú trọng đến việc thu hút đầu tư từ bên ngoài đồng thời duy trì sự cân bằng của các thành phần kinh tế. Việc gia nhập các điều ước quốc tế là một trong những bước đi để đưa nền kinh tế Việt Nam tiến gần đến với nền kinh tế thế giới. Việt Nam đã và đang là thành viên của rất nhiều các điều ước song phương và đa phương, gia nhập vào các tổ chức thương mại như:
- Tổ Chức Thương Mại Thế Giới (WTO) cùng với việc tuân thủ Cam Kết Chung Về Dịch Vụ Của Việt Nam trong WTO;
- Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) với Hiệp định khung ASEAN về dịch vụ (AFAS), Hiệp định đầu tư toàn diện ASEAN (ACIA);
- Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – EU (EVFTA);
- Các hiệp định thương mại tự do FTAs như Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Hàn Quốc, Hiệp định đối tác kinh tế Việt Nam – Nhật Bản,…
Trường hợp các quy định pháp luật Việt Nam về điều kiện hoạt động đầu tư, kinh doanh trong các ngành, nghề có điều kiện hoặc các ngành nghề hạn chế tiếp cận của nhà đầu tư nước ngoài mâu thuẫn với các Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên thì Điều ước quốc tế sẽ được ưu tiên áp dụng nếu không trái với các nguyên tắc cơ bản của pháp luật Việt Nam.
Đối với các ngành nghề đầu tư mà Việt Nam chưa cam kết trong biểu Cam kết chung về dịch vụ của Việt Nam trong WTO, hoặc chưa có quy định trong Điều ước quốc tế mà Việt Nam là thành viên thì pháp luật Việt Nam sẽ được áp dụng.
3. Xác định điều kiện cụ thể của ngành, nghề nhà đầu tư muốn đầu tư, kinh doanh
Bên cạnh các quy định chung của Luật đầu tư năm 2020, các Điều ước quốc tế mà Việt Nam và quốc gia mà nhà đầu tư nước ngoài mang quốc tịch là thành viên, để xác định các điều kiện của một ngành, nghề đầu tư cụ thể, nhà đầu tư nước ngoài cần tìm hiểu thêm các quy định của pháp luật chuyên ngành điều chỉnh đối với ngành, nghề cụ thể đó như pháp luật hàng hải, pháp luật giao thông đường bộ, pháp luật về bưu chính, chuyển phát.
Điều này có thể gây ra một số khó khăn cho các nhà đầu tư nước ngoài khi không nắm rõ pháp luật nước sở tại. Vì vậy, việc tham khảo ý kiến của các chuyên gia pháp lý uy tín là điều cần thiết để đảm bảo tuân thủ đúng các quy định của pháp luật.
4. Quản lý nhà nước đối với ngành, nghề kinh doanh có điều kiện
Theo quy định của pháp luật hiện hành, việc quản lý nhà nước đối với ngành, nghề kinh doanh có điều kiện, ngành, nghề tiếp cận thị trường có điều kiện đối với nhà đầu tư nước ngoài và kiểm tra việc chấp hành điều kiện kinh doanh của doanh nghiệp thuộc thẩm quyền của cơ quan chuyên ngành theo quy định của pháp luật chuyên ngành (khoản 8 Điều 7 Nghị định 01/2021/NĐ-CP).
Như vậy, các nhà đầu tư nước ngoài khi tiến hành hoạt động đầu tư tại Việt Nam cần lưu ý đáp ứng các điều kiện của ngành, nghề kinh doanh có điều kiện mà mình thực hiện. Điều này đòi hỏi sự am hiểu các quy định pháp luật Việt Nam và các điều ước quốc tế liên quan. Doanh nghiệp phải đáp ứng và duy trì được các điều kiện kinh doanh trong suốt quá trình hoạt động. Mọi sự vi phạm đều có thể dẫn đến việc bị tạm ngừng hoạt động hoặc bị thu hồi giấy phép liên quan bởi cơ quan nhà nước có thẩm quyền.
