Trong quá trình hoạt động kinh doanh, doanh nghiệp cần lưu ý các giao dịch liên kết, xác định rõ quyền và nghĩa vụ của mình, đặc biệt trong việc kê khai nộp thuế với cơ quan thuế có thẩm quyền để phòng tránh các rủi ro pháp lý phát sinh.
Để tránh việc trốn thuế, thực hiện các giao dịch nhằm trục lợi, trốn thuế, chi phối hoạt động thị trường, Nhà nước Việt Nam đặc biệt chú trong đến việc quản lý các giao dịch liên kết diễn ra trong quá trình hoạt động kinh doanh của các doanh nghiệp.
1. Giao dịch liên kết là gì?
- Theo Nghị định 132/2020/NĐ-CP, giao dịch liên kết là giao dịch phát sinh giữa các bên có quan hệ trong quá trình sản xuất, kinh doanh hay còn gọi là bên liên kết. Theo đó, bên liên kết là bên thuộc một trong hai trường hợp sau:
- Một bên tham gia trực tiếp hoặc gián tiếp vào việc điều hành, kiểm soát, góp vốn hoặc đầu tư vào bên kia;
- Các bên trực tiếp hay gián tiếp cùng chịu sự điều hành, kiểm soát, góp vốn hoặc đầu tư của một bên khác.
- Nghị định 132/2020/NĐ-CP cũng cụ thể hoá bên liên kết thuộc hai trường hợp nêu trên gồm:
- Khi một doanh nghiệp nắm giữ trực tiếp hoặc gián tiếp ít nhất 25% vốn góp của chủ sở hữu của doanh nghiệp còn lại;
- Khi cả hai doanh nghiệp đều có ít nhất 25% vốn góp của chủ sở hữu do một bên thứ ba nắm giữ trực tiếp hoặc gián tiếp;
- Một doanh nghiệp là cổ đông lớn nhất về vốn góp của chủ sở hữu và nắm giữ trực tiếp hoặc gián tiếp ít nhất 10% tổng số cổ phần của doanh nghiệp kia;
- Một doanh nghiệp bảo lãnh hoặc cho một doanh nghiệp khác vay vốn dưới bất kỳ hình thức nào với điều kiện khoản vốn vay ít nhất bằng 25% vốn góp của chủ sở hữu của doanh nghiệp đi vay và chiếm trên 50% tổng giá trị các khoản nợ trung và dài hạn của doanh nghiệp đi vay;
- Một doanh nghiệp chỉ định thành viên ban lãnh đạo điều hành hoặc nắm quyền kiểm soát của một doanh nghiệp khác với điều kiện số lượng các thành viên được doanh nghiệp thứ nhất chỉ định chiếm trên 50% tổng số thành viên ban lãnh đạo điều hành hoặc nắm quyền kiểm soát của doanh nghiệp thứ hai; hoặc một thành viên được doanh nghiệp thứ nhất chỉ định có quyền quyết định các chính sách tài chính hoặc hoạt động kinh doanh của doanh nghiệp thứ hai;
- Khi hai doanh nghiệp cùng có trên 50% thành viên ban lãnh đạo hoặc cùng có một thành viên ban lãnh đạo có quyền quyết định các chính sách tài chính hoặc hoạt động kinh doanh được chỉ định bởi một bên thứ ba;
- Hai doanh nghiệp được điều hành hoặc chịu sự kiểm soát về nhân sự, tài chính và hoạt động kinh doanh bởi các cá nhân thuộc một trong các mối quan hệ gia đình như vợ chồng, cha mẹ đẻ, cha mẹ nuôi, cha dượng, mẹ kế, cha mẹ vợ, cha mẹ chồng…;
- Khi hai cơ sở kinh doanh có mối quan hệ trụ sở chính và cơ sở thường trú hoặc cùng là cơ sở thường trú của tổ chức, cá nhân nước ngoài;
- Các doanh nghiệp chịu sự kiểm soát của một cá nhân thông qua vốn góp của cá nhân này vào doanh nghiệp đó hoặc trực tiếp tham gia điều hành doanh nghiệp;
- Các trường hợp khác trong đó doanh nghiệp chịu sự điều hành, kiểm soát, quyết định trên thực tế đối với hoạt động sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp kia;
- Doanh nghiệp có phát sinh các giao dịch chuyển nhượng, nhận chuyển nhượng vốn góp ít nhất 25% vốn góp của chủ sở hữu của doanh nghiệp trong kỳ tính thuế; vay, cho vay ít nhất 10% vốn góp của chủ sở hữu tại thời điểm phát sinh giao dịch trong kỳ tính thuế với cá nhân điều hành, kiểm soát doanh nghiệp hoặc với cá nhân thuộc trong một các mối quan hệ theo quy định.
- Dưới góc độ quản lý của nhà nước, giao dịch liên kết được xác định là các giao dịch cụ thể của các bên liên kết, gồm:
- Giao dịch mua, bán, trao đổi, thuê, cho thuê, mượn, cho mượn, chuyển giao, chuyển nhượng hàng hóa, cung cấp dịch vụ hoặc các tài sản hữu hình và vô hình khác;
- Giao dịch vay, cho vay, dịch vụ tài chính, đảm bảo tài chính và các công cụ tài chính khác;
- Thỏa thuận mua, bán, sử dụng chung nguồn lực như tài sản, vốn, lao động, chia sẻ chi phí giữa các bên có quan hệ liên kết.
2. Các lưu ý khi kê khai nộp thuế đối với các giao dịch liên kết
Khi phát sinh giao dịch liên kết, cơ quan thuế sẽ thực hiện:
- Xác định định bản chất của giao dịch liên kết dựa trên việc đối chiếu giữa hợp đồng, thoả thuận liên quan đến giao dịch và thực tiễn mà các bên thực hiện.
- Xác định giá, tỷ suất lợi nhuận, tỷ suất phân bổ lợi nhuận của người nộp thuế dựa trên nguyên tắc so sánh, phân tích.
Do đó, khi thực hiện giao dịch liên kết, các bên liên kết phải đảm bảo tính khách quan, công bằng, xác định đúng giá trị giao dịch liên kết thông qua việc tự tiến hành phân tích, so sánh và định giá, tránh việc trục lợi tiền thuế dựa trên việc giảm giá trị giao dịch. Bên cạnh đó, các bên phải tuân thủ việc kê khai nộp thuế đúng thời hạn, cung cấp thông tin theo quy định về quản lý thuế đối với doanh nghiệp có phát sinh giao dịch liên kết.
Trường hợp các bên liên kết với tư cách là người nộp thuế vi phạm thì sẽ bị cơ quan quản lý thuế ấn định thuế. Theo đó, doanh nghiệp phải thực hiện nộp bổ sung và có thể bị thanh tra thuế.
Như vậy, đối với các giao dịch liên kết, doanh nghiệp cần đảm bảo tuân thủ việc kê khai nộp thuế, xác định đúng giá trị giao dịch, không làm giảm nghĩa vụ thuế thu nhập doanh nghiệp để tránh việc bị cơ quan thuế tiến hành ấn định thuế và các rủi ro pháp lý khác có thể phát sinh. Hướng đến môi trường kinh doanh lành mạnh bằng việc tuân thủ pháp luật là điều kiện để doanh nghiệp phát triển an toàn.
